این آیین چون ویژه عَلَمی است که به نام پیغمبر نامگذاری شده (هر علم به نام یکی از ائمه نامگذاری میشود) علم پیغمبر نام دارد و همچنین به دلیل اینکه در روز پنجم محرم برگزار میشود به آن عَلَم پنجم نیز میگویند.
در میناب علمها را از اول محرم میبندند و در حسینیه میگذارند. هر زیارتگاه یک علم دارد که شستوشو و پوشش آنها از روزهای نخست محرم شروع می شود.
چهارده علم به نام چهارده معصوم برای مراسم محرم آماده می شود. این علمها همگی شکل یکسان دارند که با رنگ پارچه (که بر علمها می پوشانند) و تیغه سر علمها از هم متمایزند.
عَلَم حضرت ابوالفضل (ع)، دو علمان، امام رضا (ع)، زین العابدین (ع)، امام حسن (ع)، علم رسول‌الله (ص) و علم صاحب الزمان (عج) از علم‌های مشهور این شهر میناب به شمار می‌روند.
علم پیغمبر (ص) و علم صاحب الزمان (عج)، بسیار مورد توجه مردم میناب است به گونه‌ای که صبح روز پنجم تنه علم پیغمبرکه حدود ۶ متر طول دارد و از قداستی ویژه برخوردار است با احترام خاصی توسط متولیان حسینیه و برگزاری مراسم تا محل رودخانه شهر برده و با آب رودخانه غسل داده میشود.
چوب علم از شاخه‌های درخت لور (انجیر معابد که در میناب به وفور یافت میشود) است.
معمولا علم صاحب زمان را حرکت نمیدهند و توسط مردم در حسینیه مربوط با آب و گلاب غسل داده میشود. چون معتقدند امام زمان خودشان در این روز حضور دارند. (مهمترین بخش این مراسم همین عمل غسل علمها است) سپس علمها را با پارچههای مختلف میپوشانند.
علم پیغمبر را چهارده خلعت به نشانه چهارده معصوم و علم صاحب الزمان را هفت خلعت پوشانده و هرکدام از خلعت ها با هفت بند در هفت جای تنه ثابت می شود. این عمل توسط ریش سفیدان و متولیان معتمد انجام میشود.
به هنگام بستن علم (پوشاندن آن به وسیله پارچههای نذری و یا خریداری شده) کسانی که از صدای زیبایی برخوردارند چاوش می‌خوانند.
کار بستن علم تقریبا از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ ظهر به طول می‌انجامد و در طول این مدت خیل مشتاقان و مردمی که از اقصی نقاط هرمزگان به میناب آمده‌اند در ماتم قلعه (حسینیه رسول الله) اجتماع کرده و مشغول تسبیح، ذکر و یا مرثیه هستند.
پس از پوشاندن علم با پارچههای سبز و قرمز نذری و بستن علم و مابقی علمها (که منتسب به ائمه اطهار (ع) هستند) در حسینیه ماتم قلعه، مردم از مناطق مختلف شهری و روستایی میناب به حسینیه می‌آیند.
پس از حضور مردم در حسینیه و برپایی مراسم نوحهخوانی و سینهزنی سنتی، در حدود ظهر شرعی علم پیغمبر به دیدن علم صاحب الزمان میرود. لحظه نزدیک شدن این دو علم و وقتی که گلدستههای این دو علم را به هم میزنند و دو علم با هم برخورد میکنند، اوج لحظه معنوی است.
در این هنگام مردم تلاش میکنند تا خود را به علم برسانند و اعتقاد دارند هرکس بتواند دست خود را به علم ها برساند حاجت و خواستهاش برآورده میشود.
آیین علم پیغمبر در واقع شیوه‌ای عزاداری با هدف زنده نگه داشتن عاشورا، حماسه حسینی و ابراز ارادت به شهدای کربلاست که از دیرباز در میناب مطرح بوده و برپایی آن جنبه مردمی دارد.
قدمت این مراسم در میناب به ۴۰۰ سال میرسد و به ترتیب توسط حاج عبدالصمد عبدالصمدی، کربلایی عبدالرسول عبدالصمدی، کربلایی عباس عبدالصمدی و مشهدی احمد عبدالصمدی برگزار شده و هم اکنون به نسل کنونی رسیده است.
وضعیت پایداری
آیین علم پیغمبر با توجه به اعتقادات مذهبی مردم و احترام خاصی که برای ائمه اطهار قائلند هرساله در میناب و روستاهای آن به صورت پرررنگی برگزار میشود.
آیین علم پیغمبر در سال ۱۳۹۵ به شماره ۱۲۸۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است
